"Die sjerp was geen droom, maar Hasselt ging kopje-onder"

Of fietspaden beheren even spannend is als gevechts-vliegtuigen aankopen, dat weet hij nog niet. Maar de nieuwe burgemeester van Hasselt, Steven Vandeput (N-VA), staat te trappelen om het te ontdekken. 'Mijn handen jeuken, ik heb echt goesting om eraan te beginnen.'

"Ik heb goesting. Echt goesting om eraan te beginnen." Dinsdag is een dag om naar uit te kijken voor Steven Vandeput (51). Met het slaan van de nieuwjaarsklok vervelt hij officieel tot mijnheer de burgemeester.

In afwachting heeft Vandeput, zoals het een burgemeester betaamt, al het pinnetje van de stad in zijn knoopsgat vastgemaakt. Een hoofdletter H met een punt erachter. Het (geplagieerde) logo is een overblijfsel uit de vorige regeerperiode: "Ik kan toch moeilijk op mijn allereerste dag een nieuw logo gaan uitvinden?" (lacht)

Op de verkiezingsavond vocht u tegen de tranen.

"Dat had je niet van mij verwacht, hé? Tijdens zo'n avond gieren de emoties door je lijf. Je hebt twaalf maanden toegeleefd naar dat ene moment. Als je dan een goede uitslag neerzet en erin slaagt om de nieuwe burgemeester te worden, dan ben je een gelukkig mens. En als je dan even later voor je vrouw en kinderen staat, hen eens kan vastpakken, dan word je een emotioneel mens. Van die tv-camera's heb ik me niets aangetrokken."

Een legerminister die burgemeester wordt: het is iets helemaal anders.

"Sinds de verkiezingen heb ik contact gelegd met heel wat burgemeesters. Om hen te vragen waar een 'beginner' zoals ik op moet letten. De belangrijkste les: zorg dat je iedereen mee hebt. Je coalitiepartners, je administratie, natuurlijk ook de bevolking. Het komt vaak voor dat de burgemeester halverwege de regeerperiode nog alleen aan het lopen is. In Hasselt is dat een probleem geweest. Hasselt is een prachtstad maar niemand weet welke richting het uitgaat. Dat wil ik veranderen. De komende zes jaar, en hopelijk nog langer. Ik wil hier iets neerzetten."

Met een bonte coalitie N-VA/sp.a/Groen lijkt iedereen gelukkig houden een onmogelijke opdracht.

"Toch niet. In de politiek komt het erop aan om van elkaar te weten waar de grens ligt. Wat is aanvaardbaar en wat niet voor je coalitiepartners? Je kan daar allerlei ideologische debatten over voeren, maar het gaat ook om het menselijke aspect. Zo hadden MR, Open Vld en CD&V moeten weten dat als Bart De Wever neen zei tegen het migratiepact van Marrakech, dat hij daar achteraf echt niet meer op zou terugkomen. Zo is Bart."

Politici uit verschillende partijen kennen elkaar niet genoeg?

"Dat speelt mee. Om domme misverstanden en frustraties te vermijden, ben ik met mijn schepencollege al op teambuilding geweest. Een dagje in een B&B in Voeren, om elkaar te leren kennen als mens. Natuurlijk voelde dat soms onwennig. Ook voor mezelf. Als je de opdracht krijgt om samen een reuzegroot spinnenweb te weven, zie je hier en daar een wenkbrauw omhooggaan. Maar het was een leuke dag. We hebben elkaar eens afgetast."

Hoe hebt u het klaargespeeld om sp.a los te weken van CD&V? Zij hadden toch een voorakkoord?

"Klopt. Hun voorzitters, John Crombez en Wouter Beke, hebben dat ook gewoon toegegeven. Nu: ik wist al langer dat het in Hasselt niet meer boterde tussen sp.a en CD&V. Na bijna een kwarteeuw was dat huwelijk uitgeleefd.

"Men mag het mij ook niet kwalijk nemen dat ik een beetje heb geholpen bij de scheiding. (grijnst) Een slimme politicus legt op voorhand contacten. Ook ik heb mijn ronde gemaakt. En ik heb de verkiezingsdebatten gebruikt om op zoek te gaan naar overeenkomsten met de andere partijen. Op de verkiezingsavond zelf, die toch altijd een beetje padvinderij blijft, had ik al een visietekst klaarliggen. Op basis daarvan was er snel een akkoord."

Is burgemeester worden een jongensdroom van u?

"Ik mag dit misschien niet te luid zeggen maar absoluut niet. Luister: mijn familie woont al vijf generaties in Hasselt. Ik ben ook altijd geïnteresseerd geweest in de stad. Maar lange tijd was die eigenlijk best goed bestuurd. Iedereen was tevreden ten tijde van Steve Stevaert (sp.a). Als politicus was ik vooral bezig met de grote verhalen. Meer Vlaamse zelfstandigheid, wat me vanuit mijn familie is doorgegeven, en een degelijk sociaal-economisch beleid. Daar lag ik wakker van. Pas de laatste jaren is dat gekeerd. Om de simpele reden dat Hasselt kopje- onder ging."

Komt u uit een politieke familie? Bij uw eedaflegging blonken uw ouders van trots.

"Niet echt. Mijn grootvader was een zelfstandig schrijnwerker die De Standaard las en veel belang hechtte aan die AVV-VVK op de voorpagina (Alles Voor Vlaanderen, Vlaanderen Voor Kristus: de leuze van de Vlaamse beweging die op de IJzertoren staat, JVO). Ook mijn ouders zijn al heel hun leven geëngageerde burgers. Maar ik ben de eerste die de stap zette naar de politiek. Ze hebben mij daar altijd in gesteund. Van het prilste begin tot vandaag."

Als student was u in 1988 praeses van het KVHV, het Katholiek Vlaams Hoogstudentenverbond, in Leuven.

"Zoals iedereen was ik op zoek naar een groep om bij te horen. En als Vlaamsgezinde student kwam je toen snel uit bij het KVHV. Een leuke tijd, al ging het er anders aan toe dan vandaag. Op het briefpapier stond nog 'Oudste en grootste studentenvereniging van de Nederlanden'. We waren relatief groot en vooral bezig met de Vlaamse strijd. Het ging toen onder meer over de federalisering van het onderwijs.

"Ik ben eens aan het ministerie van Onderwijs een schoolbank met een Vlaamse Leeuw en een Waalse Haan erop doormidden gaan zagen. (lacht) Mensen als Koen Kennis, Brecht Vermeulen en Fons Borginon ken ik nog uit die periode. De Wever is later aangekomen."

Het KVHV staat nu gelijk aan oerconservatief en ultrarechts.

"Zo zou ik mezelf als student niet omschrijven. Het verste dat wij indertijd gingen was - schoorvoetend - het bezoek van paus Johannes Paulus II aan ons land steunen.

"Ik vond het persoonlijk nogal plezant om Veto, het linkse studentenblad met toen onder meer Knack-journalist Walter Pauli, wat te jennen. 'Wanneer glasnost in Veto?!', was een van mijn favoriete leuzen. 'Linkse ratten rolt uw matten!' lag niet in ons taalgebruik. Toen riepen we 'Franse ratten rolt uw matten!'. Dat kwam van mei '68. Ach, het was studentikoos en volgens mij redelijk onschuldig. Als ik vandaag herlees wat ik toen schreef, dan denk ik: naïef manneke toch."

Is Dries Van Langenhove ook zo'n naïef manneke?

"Die Schild en Vrienden-club is toch iets anders dan het KVHV. (denkt na) Wat die jongens schrijven in hun chats kan ik niet goedpraten. Ook al zijn ze jong. Dat ze er alsnog in slagen om mensen in hun winkeltje te krijgen, vind ik verontrustend. Het is een goede zaak dat we als partij niet deelnamen aan de mars tegen Marrakech."

Veel N-VA'ers van uw generatie hebben in de jaren 90 de overstap naar het Vlaams Blok overwogen.

"Dat is nooit bij mij opgekomen. Na mijn studies ben ik in het familiebedrijf beginnen te werken. Toen waren we al minder met schrijnwerkerij bezig en meer met bouwen zelf. Ik heb de bouw van een hele rist gebouwen in Hasselt begeleid. In Luxemburg een heel winkelcomplex.

"Politiek was ik in de jaren 90 een weeskind. Ik dacht dat het Vlaams-nationalisme was gestorven. Ik vond de Volksunie een te groot ideologisch kluwen. En het Vlaams Blok zat op de verkeerde baan. Ik deel het mensbeeld van die partij niet. Pas bij de oprichting van N-VA voelde ik me ergens thuis. Ik heb spontaan een lidkaart gekocht, via het internet. Per toeval ben ik daarna eens op Frieda Brepoels gebotst."

Onder impuls van onder meer Theo Francken schuift het discours van N-VA wel steeds verder op naar radicaal-rechts.

"Dat vind ik flauwekul. Kijk naar hoeveel mensen met een migratieachtergrond actief zijn in mijn partij. Vergelijk dat eens met de linkse concurrentie. N-VA staat voor rechten en plichten, maar niet voor uitsluiting."

Aan de Marrakech-crisis bent u ontsnapt. U had uw ministerpost net doorgegeven aan Sander Loones.

"We hebben gedaan wat moest. Ons protest tegen het migratiepact kwam laat, dat klopt. En dat heeft ook zowat iedereen ondertussen toegegeven. Maar we waren niet té laat. De traditionele partijen wilden echter geen oplossing. Hoe die tekeergingen tegen ons in het parlement. Spijtig, maar in zulke dossiers moeten wij onze principes laten voorgaan. Ook al betekent dit dat een aantal belangrijke hervormingsdossiers, waaronder een paar van mezelf, wellicht de finish niet meer zullen halen."

Hoe kijkt u terug op de saga rond het F-35-dossier?

"De mensen die dachten dat ze mij op financieel gesjoemel gingen betrappen, die ijlden. Toen ik nog in de bouw werkte, kreeg ik genoeg dure kisten wijn cadeau op de werven. Elke aannemer kwam daarmee af. Dat heeft mij nooit beïnvloed. Voor de vervanging van de F-16's heb ik alles, maar dan ook echt alles gedaan om een waterdichte procedure op te zetten. En dat is me gelukt. We hebben die F-35's 500 miljoen euro onder het geplande budget gekocht. Dat is niet niks."

Toch wankelde u toen sp.a een dossier uitbracht waaruit bleek dat de F-16's mogelijk veel langer konden vliegen.

"Ja, die dag heb ik me laten verrassen. Ik wist dat de pers met 'iets' zou komen, maar 's ochtends word je dan plots geconfronteerd met een zogezegd 'levensbelangrijk rapport' waar je niets van afweet. Ik heb meteen gebeld naar de legerleiding: 'Ik wil dat rapport.' Toen het dan nog een uur duurde voordat het op mijn bureau lag, dacht ik wel: hebben ze me nu zo liggen gehad? Wat is hier aan de hand achter mijn rug? Maar ik heb alles laten uitklaren. Het bleek om een schijnmanoeuvre van een gefrustreerde luitenant-kolonel te gaan. Die man had een promotie gemist. Tja."

Zijn de plooien gladgestreken met Dirk Van der Maelen (sp.a)?

(gedecideerd) "Daar zal ik nooit een plooi mee gladstrijken. Dat is een fundamenteel oneerlijke mens. Hij heeft onwaarheden verteld waarmee ik niet kan leven. Om dan nog maar te zwijgen over die afgang met die fake mails. En voor alle duidelijkheid, want dat gerucht blijft de ronde doen: ik heb die niet opgesteld als valstrik."

Hebt u ooit aan ontslag gedacht?

"Er waren dagen dat ik aan de ontbijttafel zat naast mijn kinderen en niet wist of ik 's avonds nog minister zou zijn. Je lot hangt in zo'n crisis aan een zijden draadje. Dat zijn speciale momenten waar je veel uit leert. De partij heeft me nooit laten vallen. Integendeel: van ontslag kon geen sprake zijn, liet iedereen me weten. Daags na mijn verkiezingsoverwinning in Hasselt heeft De Wever mij een knuffel gegeven tijdens het partijbestuur. Dat doet hij bij mijn weten nooit."

Kon u in die dagen nog aan iets anders denken dan gevechtsvliegtuigen?

"Moeilijk. Om tot rust te komen zocht ik het water op. Ik ben een zeiler en een duiker. Ik heb mijn jonge leven doorgebracht aan het Albertkanaal. Toen mijn oudste dochter Kaat (16) geboren werd, heb ik die passie herontdekt. Het zal de meeste mensen misschien niets zeggen, maar de eerste keer met je eigen boot de haven van Honfleur aan de monding van de Seine binnenvaren, dat geeft een zalig gevoel.

"Zeilen is hard werken, veel nadenken, met de wind en het weer bezig zijn. Het leert je ook bescheidenheid. Ik ben ooit in een zomerstorm terechtgekomen. In enkele minuten tijd ging het van een vlakke, uitnodigende zee naar een bruisende, dodelijke muur. Dan ben je bang en moet je overschakelen naar overlevingsmodus. Die ervaring komt wel van pas in de politiek." (lacht)

Klopt het dat elke zeiler een grote reis in zijn hoofd heeft?

"Een keer de wereld rond, dat is mijn ultieme droom. Maar het zal pas voor na mijn pensioen zijn. Dan kan ik ook verder werken aan mijn catamaran (een zeilboot met dubbele boeg, JVO). Die ben ik samen met mijn vader van nul beginnen te bouwen. Hij ligt in een loods hier niet ver vandaan. Indien je het zou vergelijken met een huis, mag de meiboom geplant worden: het dak ligt er net op. Maar om er de wereld mee rond te varen, is er nog veel werk aan. En ik vrees dat het er misschien nooit van komt: veel kusten zijn te onveilig geworden voor een wereldreis."

Als ex-legerminister kan u zeggen: gaat het beter of slechter met onze wereld?

"Vanuit Europa bekeken kan je er niet vrolijk van worden. De Russische dreiging is de laatste jaren, zeker na de annexatie van de Krim, vergroot. In het Midden-Oosten zijn we nog heel veraf van stabiliteit. Laat staan van vrede. Ja, IS is zo goed als verslagen. Maar de voedingsbodem voor extremisme is er nog intact.

"De terugtrekking van de Amerikaanse troepen uit Syrië is alarmerend. Ik kwam goed overeen met mijn collega John Mattis. Zijn ontslag omwille van de beslissing van president Trump doet me het ergste vrezen. Het mag duidelijk zijn: Trump is niet gesteld op internationale samenwerking. (aarzelt) Deprimerend, hé?"

Gelukkig moet u zich nu alleen nog bekommeren om Hasselt?

"Mijn handen jeuken. Nieuwjaarsnacht, dinsdag 00.01 uur, dan ben ik vertrokken."

Bron: De Morgen © De Persgroep 2018