'Doorkijkkerkje' krijgt monumentale broer in Herkenrode: nieuw kunstwerk CLAUSURA doet verdwenen abdijkern herrijzen

De Vlaamse regering kende eind 2022 € 5 miljoen relancemiddelen toe voor de ontwikkeling en de herbestemming van de Abdij van Herkenrode in Hasselt. Die middelen worden nu onder meer aangewend om het verdwenen historische hart van de abdij opnieuw te doen herrijzen als hedendaags kunstwerk. Het duo Gijs Van Vaerenbergh zal de ooit prachtige abdijkerk, de zusterverblijven en de pandgangen op ware schaal hertekenen als artistieke, ruimtelijke installatie in Cortenstaal. 

Toerisme Vlaanderen (eigenaar van de abdijsite), erfgoedstichting Herita (erfpachthouder van Herkenrode), Stad Hasselt en kunstenaars Arnout Van Vaerenbergh en Pieterjan Gijs (Gijs Van Vaerenbergh) stelden vandaag hun ambitieuze plannen voor aan de hand van een maquette, een 3D print op schaal 1:50. “Met de onthulling van het ontwerp voor dit prachtige kunstwerk in het historische hart van de abdij zetten we opnieuw een belangrijke stap in de richting van de toekomst van Herkenrode,” zegt Vlaams minister van toerisme Zuhal Demir. "Met de financiële steun via Toerisme Vlaanderen zetten we de abdij op de kaart als een oord van natuur, cultuur en erfgoed. Toerisme vormt daarbij de perfecte springplank om deze uitzonderlijke plek open te stellen voor bezoekers, ondernemers en bewoners van Hasselt en bij uitbreiding ook voor heel Limburg, Vlaanderen en ver daarbuiten.”

Het kunstwerk dat de naam Clausura - een ruimtelijke herinnering zal dragen, zal bij het grote publiek wellicht bekend komen te staan als de grote broer van het 'doorkijkkerkje' in Borgloon (Reading between the lines). Het nieuwe werk draagt de signatuur van de makers. “Door middel van een structuur van dunne, stalen buizen gaan we de silhouetten van het historische complex ruimtelijk terugbrengen op hun originele locaties. Het resultaat is een driedimensionale lijntekening, die de schaal, de ruimte en de betekenis van de (deels) verdwenen gebouwen opnieuw op de site brengt,” lichtte kunstenaar Arnout Van Vaerenbergh toe. “Kenmerkende onderdelen, zoals structurele interieurgewelven, kolommen, deuren en raamopeningen worden mee opgenomen. Het geheel zal abstract ogen, als een wireframe, maar zal ook voldoende herkenbare details bevatten om de fantasie van de bezoeker te prikkelen.”

Het was erfgoedstichting Herita die Gijs Van Vaerenbergh uitnodigde om een ontwerp te creëren. “In 1826 ging de abdijkerk van Herkenrode in vlammen op,” vertelde algemeen directeur Matthias Francken. “Van het centrale gebouwencomplex blijven vandaag alleen de kapel en enkele ruïnes over. Wat ooit het zenuwcentrum van de abdij was, lijkt vandaag opvallend leeg. Nochtans klopt hart van Herkenrode tegenwoordig even sterk als weleer. Kijk maar naar het grote lokale draagvlak voor deze erfgoedsite en de sterke vrijwilligerswerking. Met dit project wordt dat kloppende hart voor iedereen zichtbaar.”

Burgemeester van Hasselt, Steven Vandeput ziet in Clausura een nieuwe toeristische trekpleister voor zijn stad. “We hadden beloofd dat we de site rond de Abdij van Herkenrode helemaal zouden laten openbloeien. Dit prachtig stukje erfgoed gingen we uitbouwen tot een parel aan de Limburgse en Vlaamse cultuur-historische kroon. Dit nieuw project past perfect in die ambitie. We zijn bijzonder blij dat Hasselt in het algemeen en Herkenrode in het bijzonder er zo een nieuwe trekpleister bij krijgt.” 

De voorbije weken werd bij wijze van teaser al een eerste stuk van de installatie uitgevoerd. Het fragment meet 9x15x12m (lxbxh) met een torenspits die 24m hoog reikt. Het zal dienen als proefstuk om de rest van de structuur verder te optimaliseren en om lessen te trekken voor het verdere proces. Het laat bezoekers ook toe om kennis te maken met het project. 

In 2026 zal het precies 200 jaar geleden zijn dat de originele kerk werd verwoest door een brand. De partners mikken erop om tegen dat jaar het historische hart van Herkenrode te doen herrijzen. Het kunstwerk zal verbonden worden met de zwaar vervallen zusterverblijven, de oudste vakwerkconstructie van Vlaanderen. De ruïnes worden op die manier ook gestut en opgenomen in het geheel. Hoe die aansluiting er exact zal uitzien wordt nog verder onderzocht op basis van Herita’s inventarisatie- en instandhoudingswerken. 

Toerisme Vlaanderen, Herita en de Stad Hasselt zetten met dit project de kroon op 20 jaar zorgvuldige herbestemming in samenwerking met Agentschap Natuur en Bos en met het Agentschap Onroerend erfgoed. Ze steunen ook op de nalatenschap van de Zusters van het Heilig Graf, die tussen 1972 en 2023 een levende religieuze gemeenschap in stand hielden en op het grote lokale draagvlak voor de site. Met de installatie van Clausura ontstaat een indrukwekkend baken voor toeristisch bezoek uit binnen- en buitenland. Herkenrode wordt zo een domein met internationale uitstraling, waar erfgoed, cultuur en natuur in samenhang kunnen worden beleefd.